سیاست خارجی ایران برای گسترش روابط با کشورهای مختلف در سطح منطقه و جهان باعث بروز نگرانی‌های بسیار برای امریکایی شده که هنوز هم احساس ابرقدرتی می‌کند و می‌خواهد از موضع قدرت حرف بزند. این موضوع را می‌توان در اظهارات تازه هماهنگ کننده شورای امنیت ملی کاخ سفید دید که در بحبوحه درگیری با روسیه در اوکراین، چالش با چین و مشکلات اقتصادی و اجتماعی در داخل همچنان در تلاش است تا چهره‌ای مقتدر از خود نشان دهد. 200 سال پیش، رئیس جمهور وقت امریکا بیانیه‌ای صادر و امریکای لاتین را حیات خلوت امریکا خواند و از آن زمان تا همین الان هم دخالت‌های واشنگتن در این منطقه ادامه دارد.

اما هر چه زمان گذشته و به هر میزان که ملت‌ها هوشیار، بیدار و اهل عمل شده‌اند از دامنه نفوذ، قدرت و ویرانگری استعمارگران کاسته شده است. برای مدت دو قرن امریکا اجازه هیچگونه توسعه‌ای در کشورهای امریکای لاتین را نداد و این کشورها به صادرکنندگان مواد خام تبدیل شده و زمین‌ها و منابع‌شان در اختیار کمپانی‌های بزرگ امریکایی قرار داشت. فقر، شکاف طبقاتی، گسترش باندهای مواد مخدر، حکومت‌های کودتا و اختلافات سیاسی و مرزی، شکل‌گیری درگیری‌های داخلی و بی‌ثبات‌سازی از طریق مداخلات نظامی کشورهای این منطقه را روز به روز عقب انداخت و هر وقت هم دولتی به شیوه‌های دمکراتیک مورد ادعای امریکا روی کار آمد، به بدترین شکل ممکن از قدرت خلع شدند تا قدرت امریکا حفظ شود.

امریکا در اوج اقتدار و قدرت تاریخی خود در نیمه قرن گذشته خورشیدی به مداخله خود در کشورهای این منطقه ادامه می‌داد اما هر چه زمان گذشت، از میزان قدرت امریکا کاسته شد، مردم امریکای لاتین نیز هوشیارتر و دقیق‌تر شده و با انتخاب دولت‌های منتخب و با زدن دست رد بر روی سینه افراد مورد حمایت امریکا و کمپانی‌های امریکایی، راه و مسیر استقلال را در پیش گرفتند. اما این منطقه چنان برای امریکا راهبردی، مهم و ارزشمند است که فکر استقلال آن هم برای سران واشنگتن دلهره‌آور است. آخرین مدل مداخله جنجال بر سر فردی بنام خوان گوایدو در ونزوئلا بود که باوجود هزینه‌های بسیار و تبلیغات گسترده در نهایت در برابر اراده مردم ونزوئلا در هم شکست و مانند گدایی شکست خورده تک و تنها در شهرهای جنوبی امریکا رها شد.

این منطقه با این مختصات، حالا میزبان رئیس جمهور ایران است. متاسفانه باوجود حضور چهار دهه‌ای ایران در این منطقه و فعالیت‌های بسیار مثبت در حوزه اجتماعی و فرهنگی و تبلیغی اما در حوزه اقتصادی به دلایل مختلف شاهد هیچ فعالیت مثبتی نیستیم. در دولت تدبیر و امید شیخ حسن که قبله به سمت واشنگتن و لندن بود، تنبلی‌اش اجازه نداد حتی یک بار هم به کشورهای این منطقه سفر کند و با بر چوب کردن برجام به عنوان تنها مولود دولتش با آن به دنیا آمد، با آن خاک‌سپاری شد. اما از آنجایی که حتی یک جزیره دور افتاده هم در جهان امروز اهمیت دارد، ضرورت گسترش مبادلات اقتصادی و سرمایه‌گذاری مشترک باعث شده تا در دولت جدید با نگاهی جدید به امریکای لاتین نگریسته شود.

پیشرفته‌ترین کشور امریکای لاتین که برزیل باشد به لحاظ تکنولوژیک از ایران به لحاظ علمی پیشرفته‌تر نیست (شاید این موضوع برای عده‌ای عجیب باشد، اما در نظر داشته باشید که برزیل یک کشور مونتاژکار است و نه یک کشور صنعتی بر اساس دانش بومی، اینکه اقتصاد برزیل بزرگ است به دلیل صنعت کشاورزی آن و وسعت بسیار زیادش است) و تکلیف مابقی هم با یک جستجو کاملا روشن می‌شود. به عنوان مثال در کشوری مانند ونزوئلا حتی یک کارخانه تولید آرد ذرت هم تا چند سال پیش وجود نداشت، این کشورها مواد خام را صادر و هر آنچه می‌خواستند وارد می‌کردند. در تمام چند دهه گذشته امریکا اجازه توسعه زیرساخت‌ها به این کشورها را نداد و نرخ بیکاری، فقر و اختلاف طبقاتی به همین دلیل بیداد می‌کرد. 

اما حالا ایران می‌خواهد دانش و تکنولوژی خودش را به این کشورها عرضه کند، دانشی که وقتی مسوولان آنجا به ایران سفر کرده و مشاهده می‌کنند باورشا نمی‌شود، آن‌ها خواستار در پیش گرفتن روندی هستند تا حداقل‌ها را در کشورشان تولید کرده و استقلال نسبی داشته باشند هر چند رسیدن به مرحله‌ای که ایرانِ ما امروز در آن قرار دارد واقعا سخت است. هیچ یک از دانشگاه‌های کشورهای امریکای لاتین قدرت برابری با دانشگاه‌های صنعتی ایران را ندارند و به گفته دوستی که عید نوروز به ونزوئلا سفر کرده بود، این کشور مانند ابتدای دهه 1360 ما بود و شاید هم کمی عقب‌افتاده‌تر. در این کشورها مظاهر صنعت وجود دارد، اما خود صنعت نه. این موضوع در مورد عربستان هم صدق می‌کند که همه محصولا درجه یک دنیا را تحت لیسانس تولید می‌کند، اما خودش قدرت طراحی و تولید ندارد.

بنابراین سفر رئیس جمهور ایران به حیات خلوت امریکا، بسیار مهم است؛ سفر به کشور ونزوئلا که امریکایی‌ها شدیدترین تحریم‌ها را به دلیل در پیش گرفتن سیاست استقلال‌طلبانه این کشور علیه آن تحمیل کرده و در طول چند سال گذشته ایران بیشترین کمک‌های فنی مهندسی برای غلبه بر این فشارها و تحریم‌ها را به آن کرده بسیار مهم است. عبور ونزوئلا از فشارهای امریکا با کمک ایران، کشورمان را در میان مردم امریکای لاتین بسیار محبوب کرده است. دانش و تکنولوژی این کشور که به لحاظ صادرات نفت و درآمدهای نفتی در برخی سال‌ها عدد قابل توجهی وارد اقتصادش می‌شد اما آنقدر عقب افتاده بود که با چند حمله سایبری ساده، کل شبکه برق آن از کار افتاد. همان روزها بود که رستم ایرانشهر به همراه گروهی از متخصصان ایرانی راهی این کشور شد و در کمتر از چند ماه شبکه برق این کشور را ایمن کرد.

هر چند همکاری‌ها میان تهران و کاراکاس به دوران مرحوم چاوز بازمی‌گشت و ایران سرمایه‌گذاری خوبی در این کشور کرده بود، اما تحریم‌های امریکا باعث شد دولتمردان این کشور بیش از پیش به قدرت ایران پی ببرند. ایران در روزهایی که پالایشگاه‌های ونزوئلا به دلیل تحریم دچار مشکلات عدیده بودند نه تنها بنزین و گازوئیل راهی این کشور کرد، بلکه با اعزام متخصص و قطعات اقدام به اورهال تعدادی از پالایشگاه‌های این کشور کرد. یکی از این پالایشگاه‌ها که در نوع خود بزرگ‌ترین آن در جهان به شمار می‌رود حالا با کمک ایران به صورت کامل وارد مدار شده و یکی دیگر هم با ظرفیت اسمی 100 هزار بشکه به شکل اساسی وارد مدار می‌شود.

حالا مردم ونزوئلا با دانش ایرانی‌ها با خیال راحت‌تر باک‌های خودروهایشان را پر می‌کنند و بدون شک دامنه این همکاری‌ها گسترده‌تر، عمیق‌تر و راهبردی‌تر خواهد شد. آنچه در سفر سال گذشته مادورو به تهران مورد موافقت قرار گرفت، حالا وارد فاز اجرایی می‌شود، از جمله کشت یک میلیون هکتار زمین توسط ایران در راستای کشت خارج از سرزمین، فعالیت در معادن بی‌نظیر و بکر این کشور و همچنین همکاری‌های دفاعی که ارتش این کشور در طول سال‌های گذشته موفق شده با کمک ایران باقدرت بیشتر و افزون‌تری با تهدیدات مقابله کند. به زودی ارتش این کشور شناورهای ایرانی با موشک‌های ایرانی را تحویل خواهند گرفت که نیروی دریایی این کشور را به یکی از مهمترین قدرت‌های دریایی در منطقه تبدیل خواهد کرد.

خروجی این همکاری‌ها باعث می‌شود سایر کشورهای امریکای لاتین نیز به قدرت تکنولوژیک ایران پی برده و خواهان همکاری‌ با کشورمان شوند. در این مسیر مشکلات متعددی وجود دارد که شاید یکی از مهمترین آن‌ها، نبود زیرساخت‌های اقتصادی و تجاری لازم، نبود کمپانی‌های بزرگ و متخصص، وجود فساد گسترده در اتاق‌های بازرگانی کشور و دلال بودن بیشتر اعضای این اتاق‌ها، نبود نیروهای متخصص در حوزه تجارت خارجی و نبود حمایت کافی دولتی از سرمایه‌گذاری صورت گرفته در مناطق دیگر جهان (مانند کاری که ترکیه معمولا انجام می‌دهد و از شرکت‌های سرمایه‌گذار خود به شکل اساسی حمایت می‌کند) و... با همه این احوال، امریکای لاتین جای بکر و دست نخورده‌ای برای ایران است، امروز نفوذ عقیدتی ایران در این منطقه بسیار گسترده و عمیق است که نمی‌شود در مورد ابعاد آن صحبت کرد. 

با همه این احوال، همین نفوذ و قدرت باعث شده که امریکا هم دیگر نتواند در مورد سفر رئیس جمهور ایران به کشورهای امریکای لاتین حرفی بزند. در سالی که نفتکش‌های ایرانی راه ونزوئلا را در پیش گرفته و صدها میلیون لیتر بنزین و گازوئیل ایرانی باک خودروهای شهروندان این کشور را پر کرد تا محاصره اعمال شده امریکا علیه این کشور بشکند، مشخص بود که امریکا در برابر قدرت ایران شکست خورده است و به همین دلیل بود است که هماهنگ‌کننده شورای روابط خارجی کاخ سفید تلاش می‌کند از زیر پاسخ مستقیم به سوالات مطرح شده در مورد این سفر فرار کند. امریکا در واقع شکست در برابر ائتلاف ایران و کشورهای آسیب‌دیده امریکای لاتین از سیطره و نفوذ واشنگتن را پذیرفته است. 

جان کربی در پاسخ به این که چه واکنشی نسبت به سفر رییس جمهور ایران به ونزوئلا، کوبا و نیکاراگوئه دارد، گفت: «آن‌ها خودشان می‌توانند درباره دستورکار سفرشان صحبت کنند. ما در این نیم‌کره یا در هر جای دیگری از کشورها نمی‌خواهیم که با چه کشوری ارتباط داشته باشند، با چه کشوری مذاکره کنند یا به کسی اجازه سفر بدهند. خودشان باید در این باره صحبت کنند. ما روی منافع ملی خودمان در منطقه متمرکز هستیم. من نمی‌توانم درباره آن‌چه در دستور کارشان است، کاری که (رییس جمهور ایران)قرار است بکند یا این که با چه کسی دیدار می‌کند صحبتی بکنم. آیا ما درباره ثبات‌زدایی ایران نگران هستیم؟ معلوم است که هستیم. اقداماتی هم برای کم کردن این رفتار انجام خواهیم داد.»

در سفر رئیس جمهور به ونزوئلا، خط تولید خودروهای ایرانی در این کشور که سال‌ها تعطیل شده بود، دوباره راه‌اندازی شد. به زبان بسیار ساده، امریکایی‌ها پس از 200 سال حضور در این منطقه حتی حاضر نشدند خط تولید خودروی مونتاژی هم برای کشورهای این منطقه راه‌اندازی کنند... کشور خوب به گفته آن‌ها کشوری است که هر چه کاخ سفید گفت گوش کند، فکر توسعه نباشد، فکر پیشرفت و استقلال نباشد، بر علیه منافع امریکا عمل نکند، برای تولیدات امریکا رقیب نتراشد و... اما ایران در طول سال‌های گذشته بدون هیچ منتی تکنولوژی و دانشی که به آن دست پیدا کرده را به کشورهای مختلف عرضه می‌کند و این یکی از اصلی‌ترین دلایل مخالفت و دشمنی غرب با ملت ایران است. دانش، نقطه قوت و گام اصلی پیشرفت است که کسی نباید به آن دست پیدا کند. /جعفری